Diş Preparasyonu Nedir?
Diş preparasyonu, diş hekimliğinde restoratif (dolgular, kronlar, köprüler vb.) veya protez uygulamaları için diş dokusunun kontrollü bir şekilde şekillendirilmesi işlemidir. Temel amaç, restorasyonun (kaplama, dolgu vb.) mükemmel bir şekilde oturması, fonksiyon görmesi ve estetik sağlaması için uygun bir zemin hazırlamaktır. Bu işlem, dişin sağlıklı kısımlarını korurken çürük veya zayıf dokuların uzaklaştırılmasını da içerir.
Diş Preparasyonunun Temel Prensipleri
Diş preparasyonu, G. V. Black gibi öncülerin belirlediği temel prensipler üzerine kuruludur. Bu prensipler, başarılı ve uzun ömürlü bir restorasyon için kritik öneme sahiptir.
- Çürük ve Defektlerin Uzaklaştırılması: İşlemin ilk ve en önemli adımıdır. Tüm çürük dentin ve mine, sağlam dokuya ulaşılana kadar temizlenmelidir. Aksi takdirde, çürük ilerler ve restorasyonun altında yeni problemler oluşur.
- Kavite Formunun Sağlanması (Retansiyon ve Rezistans Form): Restorasyonun yerinde kalabilmesi ve çiğneme kuvvetlerine direnebilmesi için kavite özel bir şekilde hazırlanır.
- Retansiyon Formu: Restorasyonun yerinden çıkmasını veya düşmesini engelleyen mekanik kilitlenmeyi sağlar. Örneğin, dolgular için kavite duvarlarının hafif içbükey (konverjan) olması gerekir.
- Rezistans Formu: Restorasyonun ve kalan diş dokusunun, çiğneme kuvvetlerine karşı kırılmadan dayanabilmesini sağlar. Yeterli diş dokusu kalınlığı ve destekleyici yapılar (kavite köşeleri) bu formu oluşturur.
- Marjinal Bütünlüğün Sağlanması: Restorasyonun dişle birleştiği kenar (marjin) mümkün olduğunca sıkı ve düzgün olmalıdır. Bu, bakteri sızıntısını ve ikincil çürük oluşumunu önler. Marjın yeri (mine içinde kalacak şekilde), şekli ve bitişi (örneğin, 90 derecelik bir kenar) büyük önem taşır.
- Dejenerasyonun Önlenmesi: Preparasyon, kalan diş dokusunun ve destekleyici dokuların (dişeti, periodonsiyum) sağlığını koruyacak şekilde yapılmalıdır. Aşırı doku kaybından ve dişeti tahrişinden kaçınılmalıdır.
- Konfor ve Estetiğin Sağlanması: Preparasyon sonrası hasta konforu (ağrı, hassasiyet olmaması) ve nihai restorasyonun doğal dişe benzer bir estetik sunması hedeflenir.
Diş Preparasyonu Nasıl Uygulanır? (Genel Adımlar)
Preparasyonun uygulanışı, yapılacak restorasyonun türüne (dolgu, kron, inley/onley vb.) göre değişiklik gösterir, ancak genel adımlar şu şekildedir:
- 1. Teşhis ve Tedavi Planlaması: Klinik ve radyografik muayene ile dişin durumu değerlendirilir. Hangi restorasyonun uygun olduğuna ve ne kadar doku uzaklaştırılacağına karar verilir.
- 2. Anestezi: İşlem sırasında hastanın ağrı duymaması için lokal anestezi uygulanır.
- 3. İzolasyon: Çalışma alanının tükürük ve nemden izole edilmesi gerekir. Bu, genellikle lastik örtü (rubber dam) veya pamuk rulolar ile yapılır. İzolasyon, bonding (yapıştırma) işleminin başarısı ve kontaminasyonun önlenmesi için hayati öneme sahiptir.
- 4. Çürük Dokunun Uzaklaştırılması: Düşük hızlı veya yüksek hızlı el aletleri (turbin/motor) ve frezler (burlar) kullanılarak tüm çürük doku temizlenir.
- 5. Preparasyonun Şekillendirilmesi: Seçilen restorasyon tipine uygun olarak diş şekillendirilir.
- Dolgu için: Kavite, retansiyon ve rezistans formları oluşturulur, kenarlar pahlanır.
- Kron (Kaplama) için: Dişin tüm yüzeylerinden (özellikle oklüzal yüzden) belirli bir miktarda (1.5-2.0 mm) doku aşındırılarak, kronun oturacağı bir alan yaratılır. Dişeti hizasında bir "omuz" veya "çıkıntı" (marj) hazırlanır.
- İnley/Onley için: Kavite, dolguya göre daha geniş ve düz duvarlı olacak şekilde, dışarıdan içeriye doğru hafif açılı (diverjan) olarak hazırlanır.
- 6. Son İşlemler ve Temizlik: Preparasyon yüzeyi düzgünleştirilir, keskin kenarlar yuvarlatılır. Kavite, su spreyi ve hava ile iyice temizlenir ve kurutulur.
- 7. Restorasyonun Yerleştirilmesi: Hazırlanan dişe, geçici bir restorasyon yapıldıktan sonra (eğer gerekliyse) veya doğrudan nihai restorasyon (dolgu, kron vb.) yapıştırılır veya yerleştirilir.
Özet
Diş preparasyonu, diş hekimliğinin temel taşlarından biridir. Sadece çürüğü temizlemek değil, aynı zamanda mekanik, biyolojik ve estetik prensipleri bir arada düşünerek, dişe uzun ömürlü ve fonksiyonel bir restorasyonun hazırlanmasıdır. Doğru uygulandığında, hem restorasyonun ömrünü uzatır hem de alttaki diş dokusunun sağlığını garanti altına alır. |
